سيروسلوك و تزكيه نفس

princess

اوصاف چهارگانه ملائكه در قرآن
گفتارى در باره ملائكه (اوصاف چهار گانه ملائكه در قرآن و حديث)
در قرآن كريم مكرر كلمه ملائكه ذكر شده ولى نام هيچ يك از آنان را نبرده مگرجبرئيل و ميكائيل را و بقيه ملائكه را با ذكر اوصافشان ياد كرده، مانند: ملك الموت و كرام‏الكاتبين و سفرة الكرام البرره و رقيب و عتيد و غير اينها.

و از صفات و اعمال ملائكه كه در كلام خدا و در احاديث‏سابق ذكر شده‏اند، يكى‏اين است كه ملائكه موجوداتى هستند شريف و مكرم، كه واسطه‏هايى بين خداى تعالى و اين‏عالم محسوس هستند، به طورى كه هيچ حادثه‏اى از حوادث و هيچ واقعه‏اى مهم و يا غير مهم نيست، مگر آنكه ملائكه در آن دخالتى دارند، و يك يا چند فرشته، موكل و مامور آنند، اگرآن حادثه فقط يك جنبه داشته باشد يك فرشته، و اگر چند جنبه داشته باشد چند ملك موكل بر آنند.

و دخالتى كه دارند تنها و تنها اين است كه امر الهى را در مجرايش به جريان اندازند، و آن را در مسيرش قرار دهند، همچنان كه قرآن در اين باره فرموده: "لا يسبقونه بالقول و هم‏بامره يعملون" (1) .

صفت دومى كه از ملائكه در قرآن و حديث آمده اين است كه: در بين ملائكه‏نافرمانى و عصيان نيست، معلوم مى‏شود ملائكه نفسى مستقل ندارند، و داراى اراده‏اى مستقل‏نيستند، كه بتوانند غير از آنچه كه خدا اراده كرده اراده كنند، پس ملائكه در هيچ كارى‏استقلال ندارند، و هيچ دستورى را كه خدا به ايشان تحميل كند تحريف نمى‏كنند، و كم وزيادش نمى‏سازند، همچنان كه فرمود: "لا يعصون الله ما امرهم و يفعلون ما يؤمرون" (2) .

صفت‏سوم اينكه: ملائكه با همه كثرتى كه دارند، داراى مراتب مختلفى از نظربلندى و پايينى هستند بعضى ما فوق بعضى ديگر، و جمعى نسبت به ما دون خود آمرند، و آن‏ديگران مامور و مطيع آنان، و آنكه آمر است به امر خدا امر مى‏كند، و حامل امر خدا به سوى‏مامورين است، و مامورين هم به دستور خدا مطيع آمرند، در نتيجه ملائكه به هيچ وجه از ناحيه‏خود اختيارى ندارند، همچنان كه قرآن كريم فرموده: "و ما منا الا له مقام معلوم" (3) و نيزفرموده: "مطاع ثم امين" (4) و نيز فرموده: "قالوا ما ذا قال ربكم قالوا الحق" (5) .

صفت چهارم اينكه: ملائكه از آن جا كه هر چه مى‏كنند به امر خدا مى‏كنند، هرگزشكست نمى‏خورند، به شهادت اينكه فرموده: "و ما كان الله ليعجزه من شى‏ء فى السموات ولا فى الارض" (6) و از سوى ديگر فرموده: "و الله غالب على امره" (7) و نيز فرموده: "ان الله بالغ امره" ( Cool

از اين جا روشن مى‏شود ملائكه موجوداتى هستند كه در وجودشان منزه از ماده

............................................

(1)در سخن از او پيشى نمى‏گيرند، و به امر او عمل مى‏كنند.سوره انبياء، آيه 27.

(2)خدا را در آنچه امرشان كند نافرمانى نمى‏كنند.سوره تحريم، آيه 6.

(3)هيچ يك از ما نيست مگر آنكه مقامى معلوم دارد.سوره صافات، آيه 164.

(4)فرمانده فرشتگان و امين وحى است.سوره تكوير، آيه 21.

(5)پرسيدند: پروردگارتان چه گفت؟گفتند: حق گفت.سوره سباء، آيه 23.

(6)خدا هرگز چنين نبوده كه چيزى در آسمانها و زمين او را عاجز كند.سوره فاطر، آيه 44.

(7)خدا بر امر خود مسلط است.سوره يوسف، آيه 21.

( Cool

خدا كار خود را به انجام خواهد رسانيد.سوره طلاق، آيه 3.

(بيان اينكه وجود ملائكه مادى و جسمانى نيست و توضيحى در مورد تمثل ملائكه به اشكال و تهيات جسمانى و رد اينكه گفته شده ملك جسمى است لطيف...

)جسمانى‏اند، چون ماده جسمانى در معرض زوال و فساد و تغيير است، و نيز كمال در ماده، تدريجى است، از مبدا سير و حركت مى‏كند تا به تدريج به غايت كمال برسد، و چه بسا دربين راه به موانع و آفاتى برخورد كند و قبل از رسيدن به حد كمالش از بين برود، ولى ملائكه‏اين طور نيستند.

و نيز از اين بيان روشن مى‏شود اينكه در روايات، سخن از صورت و شكل و هياتهاى‏جسمانى ملائكه رفته، - كه پاره‏اى از آن را در روايات سابق ملاحظه فرموديد - از باب تمثل‏است، و خواسته‏اند بفرمايند: فلان فرشته طورى است كه اگر اوصافش با طرحى نشان داده‏شود، به اين شكل درمى‏آيد، و به همين جهت انبيا و امامان، فرشتگان را به آن صورت كه‏براى آنان مجسم شدند، توصيف كرده‏اند و گرنه ملائكه به صورت و شكل درنمى‏آيند.

آرى فرق است بين تمثل و شكل‏گيرى، تمثل ملك به صورت انسان، معنايش اين‏است كه ملك در ظرف ادراك آن كسى كه وى را مى‏بيند، به صورت انسان درآيد، در حالى‏كه بيرون از ظرف ادراك او، واقعيت و خارجيت ديگرى دارد، و آن عبارت است از صورتى ملكى.

به خلاف تشكل و تصور، كه اگر ملك به صورت انسان، متصور و به شكل او متشكل‏شود، انسانى واقعى مى‏شود، هم در ظرف ادراك بيننده، و هم در خارج آن ظرف، و چنين‏ملكى هم در ذهن ملك است، و هم در خارج، و اين ممكن نيست، و ما در تفسير سوره مريم‏گفتارى در معناى تمثل گذرانديم.

در آن جا گفتيم كه خداى سبحان اين معنا را كه ما براى تمثل كرديم تصديق دارد، ودر داستان مسيح و مريم مى‏فرمايد: "فارسلنا اليها روحنا فتمثل لها بشرا سويا" (1) كه تفسيرش‏در همان جا گذشت.

و اما اينكه بر سر زبانها افتاده كه مى‏گويند: "ملك جسمى است لطيف، كه به هرشكل درمى‏آيد جز به شكل سگ و خوك، و جن نيز جسمى است لطيف، جز اينكه جن به‏هر شكلى درمى‏آيد حتى شكل سگ و خوك"مطلبى است كه هيچ دليلى بر آن نيست، نه ازعقل و نه از نقل - نه نقل از كتاب و نه نقل از سنت معتبر - ، و اينكه بعضى ادعا كرده‏اند براينكه مسلمين بر اين مطلب اجماع دارند، علاوه بر اينكه چنين اجماعى در كار نيست، هيچ‏دليلى بر حجيت چنين اجماعى در مسائل اعتقادى نيست.
_________________
خنده بر لب ميزنم تا كس نداند راز من****ورنه اين دنيا كه ما ديديم خنديدن نداشت.